Wypalenie zawodowe

Wypalenie zawodowe (z ang. burnout syndrome) w 2020 roku zostało wpisane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) do najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, jednak nie jako choroba, a syndrom zawodowy znacząco wpływający na stan zdrowia. Jak dużym problemem jest występowanie zjawiska wypalenia zawodowego? Bauer wraz ze współpracownikami ocenili, że wypalenie może dotyczyć nawet 25% aktywnych zawodowo Niemców.

CZYM JEST WYPALENIE ZAWODOWE?

Odniesienia do „wypalenia” zaczęły się pojawiać w literaturze badawczej w latach 70. XX wieku. Wypalenie to stan wyczerpania emocjonalnego, psychicznego, a nierzadko także fizycznego, wywołany długotrwałym lub powtarzającym się stresem. Według N. Payne wypalenie obejmuje trzy główne komponenty: wyczerpanie zasobów emocjonalnych, depersonalizację oraz obniżoną ocenę własnych osiągnięć i kompetencji.

Wypalenie najczęściej omawiane jest w kontekście problemów w pracy, jednak może się ono pojawiać także w innych dziedzinach życia, np. rodzicielstwie czy relacjach romantycznych. Najbardziej narażone na wypalenie są osoby pracujące w zawodach, których istotą jest praca z ludźmi, przede wszystkim nauczyciele, lekarze, pielęgniarki, pracownicy socjalni czy psychologowie.

CZYM RÓŻNI SIĘ WYPALENIE OD STRESU?

Wypalenie zawodowe często bywa mylone ze „stresem w pracy”, choć konstrukty te różnią się pod kilkoma względami. Stres, w przeciwieństwie do wypalenia, może być krótkotrwały i wiązać się z określonym celem. Taki stres najprawdopodobniej nie jest szkodliwy. Natomiast przedłużający się stres, który wydaje się niemożliwy do złagodzenia, a także wiąże się z uczuciem pustki, apatii i beznadziejności, może wskazywać na wypalenie.

OBJAWY WYPALENIA

Objawy wypalenia można podzielić na trzy grupy: fizyczne, emocjonalne i behawioralne.

Symptomy fizyczne:

Uczucie zmęczenia przez większość czasu
Częste bóle głowy lub mięśni
Zmiana apetytu

Problemy ze snem
Obniżona odporność

Symptomy emocjonalne:

Poczucie bezradności, porażki, zwątpienie w siebie
Utrata motywacji i satysfakcji

Poczucie osamotnienia
Cyniczne i negatywne nastawienie
Zmniejszone poczucie własnych osiągnięć

Symptomy behawioralne:

Izolowanie się od innych ludzi

Niewypełnianie obowiązków
Wyładowywanie frustracji na innych
Spóźnianie się, wczesne wychodzenie lub unikanie pracy
Używanie narkotyków, alkoholu, objadanie się itp.

Jeśli nie wiesz, czy cierpisz na wypalenie zawodowe, zapytaj siebie:

Czy stałeś się cyniczny lub krytyczny w pracy?
Czy unikasz pracy lub masz problem z jej rozpoczęciem?
Czy współpracownicy/klienci wywołują w tobie zniecierpliwienie lub irytację?
Czy trudno Ci się skoncentrować na pracy?

Czy czujesz się rozczarowany swoją pracą?
Czy dokuczają Ci niewyjaśnione bóle głowy, problemy żołądkowe lub inne dolegliwości fizyczne?
Czy używasz jedzenia, narkotyków lub alkoholu, aby poczuć się lepiej?
Czy zmieniły się twoje nawyki związane ze snem?

Jeśli odpowiedziałeś twierdząco na którekolwiek z powyższych pytań, być może doświadczasz wypalenia zawodowego. Rozważ konsultację z lekarzem lub psychologiem, gdyż objawy te mogą być związane z chorobami, m.in. depresją. Pomocna może okazać się także psychoterapia.

JAK RADZIĆ SOBIE Z WYPALENIEM?

Poszukaj wsparcia. Kontakty społeczne, szczególnie te „twarzą w twarz” są naturalnym antidotum na stres. Spędzaj więcej czasu z najbliższymi i otwórz się na nowe znajomości. Jeśli ciężko Ci poznawać nowych ludzi, poszukaj grup na portalach społecznościowych, które są związane z twoimi zainteresowaniami lub spróbuj nowego hobby.
Porozmawiaj ze swoim przełożonym. Może wspólnie uda Wam się wypracować kompromisy lub rozwiązania, które uwzględnią Twoje potrzeby i granice. Mów otwarcie o swoich wymaganiach wobec pracodawcy, a jeśli masz taką możliwość, skorzystaj z programów wsparcia pracowniczego.
Poćwicz. Spacer, joga, a może tai chi? Regularna aktywność fizyczna ma znaczny wpływ na redukcję stresu. Pomoże także oderwać myśli od pracy.

Wyśpij się. Sen przywraca dobre samopoczucie, wzmacnia układ odpornościowy, wyrównuje ciśnienie krwi oraz wpływa na wiele innych procesów dbających o Nasze zdrowie. Tutaj przeczytasz, jak zadbać o zdrowy sen.
Oderwij się od technologii. Na co najmniej godzinę dziennie wyłącz wszystkie urządzenia. Odłóż na bok telefon, laptop i postaraj się być „tu i teraz”, zamiast sprawdzać pocztę co 5 minut.
Zadbaj o dietę. Ogranicz spożycie słodyczy i posiłków bogatych w węglowodany, które powodują szybki wzrost energii, a następnie jeszcze szybszy jej spadek. W walce ze stresem nie pomoże Ci także alkohol, nikotyna czy kofeina.
Praktykuj uważność. Uważność (ang. mindfulness) to świadome skupianie uwagi na tym, co czujesz w danym momencie, bez interpretacji czy osądzania. Jeśli chcesz rozpocząć przygodę z uważnością lub medytacją. Po więcej informacji zapraszamy tu.

Bibliografia:

Bauer J., Hafner S., Kachele H., Wirsching M., Dahlbender R.W. The burn-out syndrome and restoring mental health at the working place. Psychother. Psychosom. Med. Psychol. 2003; 53 (5): 213–222.

Siemiński, M., Nitka-Siemińska, A., & Nyka, W. M. (2007). Zespół wypalenia. Forum Medycyny Rodzinnej

Autorka: Sara Zuwalska

praca przygotowana w ramach zajęć z Psychologii Zdrowia

na Uniwersytecie Gdańskim